Rooskleurig | Roze driehoek

Waarom wordt de kleur roze geassocieerd met homo's (of andersom)? Tijdens mijn bezoek aan een voormalig concentratiekamp in Polen vernam ik dat homo's die door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog werden opgepakt en naar werk- of concentratiekampen werden gestuurd, een roze driehoek op hun uniform moesten dragen.

Ik vroeg me af of de associatie van de kleur roze met homo's daarvan aan de bron ligt, of dat ze al eerder bestond (vraag van veertigjarige man op www.ikhebeenvraag.be).

Roze wordt, wegens zijn associatie met de kleur van de roos (waar het zijn naam aan ontleent), van oudsher gezien als een optimistische, vrolijke en positieve kleur. Dat vind je in alle talen terug, bijvoorbeeld in de uitdrukking een rooskleurige toekomst. Vaak gaat dat gepaard met een bijklank van niet-realistisch, zoals in 'alles door een roze bril zien' en ook wel 'geen rozen zonder doornen'.

De roze kleur zou een verwekende, zachte, zachtaardige werking of invloed hebben, en die werd vanaf de jaren 1920 almaar nadrukkelijker met vrouwelijkheid geassocieerd. Maar roze was vroeger de kleur voor mannelijke baby's (kleding en andere attributen). Rood, met zijn associaties met bloed, eros en strijd, gold lange tijd als dé mannelijke kleur. Roze, 'het kleine rood', werd vaak voorbehouden voor jongetjes of jongens. Blauw is in de christelijke traditie de kleur van Maria, hemelsblauw die voor meisjes. Pasteltonen waren lange tijd in voor kinderen. Na de jaren 1920, toen blauw de kleur geworden was van arbeiders- en de marine(kleding), een mannelijke kleur dus, kregen jongetjes en mannelijke baby's steeds vaker blauwe kleding aangepast (zoals matrozenpakjes). Vrouwelijke baby's kregen als contrastkleur roze mee. Ook doopsuiker kreeg destijds zo'n geslachtskleurtje mee.

Wat 'homoseksuele' kleuren betreft, of beter kleuren die sommigen typisch homoseksueel vinden of typisch voor homoseksuelen - daar bestond grote variatie in. Ooit was lila dé vrouwelijke kleur en scharlakenrood die voor homoseksuelen (mannen). In de jaren 1900 was dat voor sommige groen (vaak een groene anjer, Oskar Wilde); terwijl in de VS (sommige) homoseksuelen een rode das droegen als herkennings- en kenteken.

Tijdens het interbellum (de periode tussen beide wereldoorlogen) gold in Duitsland lila of paars als dé homokleur (voor homo's en lesbiennes), een symbolische mengeling van rood en blauw als kenteken voor het zogenaamde derde geslacht (in die jaren was Das lila Lied de eerste hymne van de Duitse homo- en lesbiennebeweging). De lavendelkleur waaide toen ook over naar de Verenigde Staten van Amerika en dat bleef zo tot in de jaren 1960, anders dan in Duitsland waar het roze de overhand kreeg. De nazi's 'brandmerkten' homoseksuelen die ze in concentratiekampen interneerden met de (volgens hen) onmannelijke kleur roze. Midden jaren 1960 groeiden roze kleur en driehoek uit tot een geuzenteken, het kenteken van de homo- en lesbiennebeweging (dat is het 'andersom' in uw vraag).

(Juli 2011)