Kroonraad

1. Naar aanleiding van de wilde stakingen op Zaventem en bij de spoorwegen vraagt premier Guy Verhofstadt (Open VLD) om ' uiterst zorgvuldig om te springen met het stakingsrecht.' 'Zulke acties dreigen ons sociaal model te ondergraven,' meent Verhofstadt.

De Vlaamse liberalen proberen al zo'n twintig jaar het stakingsrecht aan banden te leggen, kwestie van de vrijemarkteconomie te... vrijwaren. Staken, een deel van die economie even lam leggen, is één van de weinige machtsmiddelen waarover werknemers beschikken. Wie eigen baas is, staakt niet.

Mede dankzij het stakingswapen konden arbeiders in het verleden menswaardiger arbeidsvoorwaarden, veiligheidsomstandigheden, een beter loon afdwingen. Een basisrecht dus, dat wordt erkend door allerhande nationale en internationale verdragen. Met zo'n belangrijk recht spring je beter niet lichtzinnig om. Staken is de noodrem, alleen te gebruiken als alle andere middelen uitgeput zijn. Blijven beseffen dat als je de economische trein tot stilstand brengt, je op korte of middellange termijn ook derden treft. Waar mogelijk dus tijdig aankondigen en een minimumdienst verzekeren. Zoeken naar alternatieve middelen en acties, zoals betaalstakingen. Het publiek niet tegen maar voor je innemen. Mensen inlichten, sensibiliseren, een beroep doen op hun empathie, solidariteitsgevoelens en creativiteit. Want zeg nu zelf, wie is er gewonnen voor geweldplegingen op treinwachters?

2. Bij Opel Antwerpen moeten tegen augustus 1400 jobs verdwijnen wegens overproductie op de internationale markt. De Antwerpse vestiging, in 2001 nog uitgeroepen tot meest performante autofabriek ter wereld, wordt gepasseerd voor duurdere fabrieken in de thuislanden van de autobouwer.

Een bijzonder harde noot om kraken. Zo onrechtvaardig, je zou voor minder verbitterd raken! Maar multinationals rekenen met levenscyclussen van producten - een automodel duurt gemiddeld zes jaar - niet met die van werknemers.

Ook politici reageren ­verbitterd, ze hebben zoveel toegevingen gedaan, zoveel maatregelen genomen om ook deze multinational tevreden te stellen. En nu dit. Tja, dat heb je met die zogenaamd vrijemarkteconomie. Multinationals paaien en triomfantelijk binnenhalen om zoveel mogelijk burgers te laten verdienen, consumeren, belasting betalen, gelukkig zijn. Bij de per definitie niet aan grenzen gebonden multinationals, speelt dan al gauw het recht van de meest biedende. Lagere loonkosten, groter afzetgebied... en voor je het weet kalven ze af of zijn ze de piste in. Politici, vakbonden en werknemers hebben dan het nakijken. De liberale staat heeft geen noodrem. Staken haalt weinig uit, kan tot definitieve sluiting leiden. Dan maar beter onderhandelen, eieren voor je geld kiezen, een gouden handdruk bedingen, gelukkig zijn. In een op winst en consumptie gerichte maatschappij worden politiek en werknemers gegijzeld door economische vrijbuiters.

3. Federaal secretaris van Ecolo Jean-Michel Javaux stelt voor om een soort verplichte burgerdienst in te voeren voor alle jongeren tussen 18 en 25 jaar. Javaux meent zo meer solidariteit en sociale samenhang te creëren. Hij ziet het ook als een dam tegen het individualisme.

Een sociale burgerdienst om jongeren meer norm- en waardenbesef bij te brengen - het is geen nieuw idee. Er wordt al langer om gevraagd, vooral vanuit christelijke hoek. Twee weken geleden speelde Yves Leterme daarop in op een door hem belegde samenkomst van verontruste burgers. Hoog tijd, vond hij, om te experimenteren met een burgerdienst van zo'n drie maand.

Javaux' voorstel gaat veel verder: 6 tot 12 maanden, verplicht voor alle 18 tot 25 jarigen. Ze krijgen contract en loon, vallen onder arbeidwetgeving en sociale zekerheid. Javaux zegt in jongeren te geloven en wijst op het slechte voorbeeld dat volwassenen geven. Jongeren zijn veel idealistischer. Doorgaans wel, maar waarom dan een burgerdienst voor jongeren en niet voor volwassenen?

Is er werkelijk sprake van toenemende normvervaging bij jongeren? En alleen bij hen? Hoe selectief is onze perceptie, vervormd als ze is door een op kijkcijfers en sensatie afgestemde berichtgeving? Waarom maken we ons zoveel minder druk over de weekendtol bij jongeren? Moet de leeftijd voor een rijbewijs niet opgetrokken worden? Goed voor leven en milieu, slecht voor de economie?

4. Het bloedbad op de universiteitscampus van Virginia Tech zal hoogstwaarschijnlijk niets aan de soepele Amerikaanse wapenwetgeving veranderen. Tegelijk blijft de verbijstering en het onbegrip bijzonder groot: niemand begrijpt wat de 23-jarige moordenaar heeft bezield.

Nog voor de beelden van de moordenaar werden vertoond, werd de kritiek op de wapenwetgeving verstikt door demonisering en psychiatrisering van de dader. Boodschap: het systeem treft geen schuld. Direct na de feiten verklaarden getuigen nooit iets verkeerds gemerkt te hebben aan de man. Een dag later wist iedereen dat er iets serieus mis was met hem. Waarom werden al die signalen in de wind geslagen? Over welke maatregelen beschikte men om een bloedbad te voorkomen? En konden die mogelijk meer kwaad dan goed aanrichten?

Dit soort misdaden kan alleen door structurele ingrepen een beetje ingeperkt worden. Het mag niet kunnen dat een kennelijk labiel en gevaarlijk iemand zomaar, in minder dan een half uur tijd, op legale wijze wapens en munitie kan aanschaffen. Niet alleen de dader, ook het systeem is fout.

De Amerikaanse wapencultus leidde in 2004 tot 2,8 keer meer moorden dan in buurland Canada, 7 keer meer door vuurwapens. Rekening houdend met de Amerikaanse geweldcultuur, in fictie en werkelijkheid, mag het verbazend, ja verheugend heten, dat er per jaar slechts 5,5 op 100.000 Amerikanen worden vermoord.

5. HP Pelzer, een bedrijf uit Genk, wil dat allochtone personeelsleden te allen tijde Nederlands spreken, ook in de refter. Drie overtredingen kunnen aanleiding zijn tot ontslag. Het bedrijf neemt de maatregel uit veiligheidsoverwegingen en als teken van respect voor de autochtone werknemers.

Te oordelen naar het aantal werknemers van allochtone herkomst (70%, meest Turken) huldigt HP Pelzer een niet discriminerend aanwervingsbeleid. Blijkens een uit 1998 daterend actieplan van de firma loopt dat niet altijd van een leien dakje. Werkonderbrekingen voor ramadan en slachtfeest zorgden voor problemen, en Turken die op de werkvloer ­Turks spraken, dat irriteerde de anderen. Groepsvorming en racisme in beide richtingen. Daarom werd Nederlands op de werkvloer verplicht, legde een werkgroep zich toe op interculturele communicatie en werd het aanwervingsbeleid doorgelicht. In 2001 waren alle doelstellingen gerealiseerd, alleen nog oppassen voor een negatieve spiraal die zou kunnen leiden tot afdanking van allochtone werknemers.

Die kant dreigt het nu op te gaan. Sinds kort mag in de refter alleen nog Turks gesproken worden zolang er geen Vlaming in de buurt is die zich daardoor bedreigd kan voelen. Er werd een Turkse journalist bijgehaald en die klopte de zaak op.

Een boeiende omkering, die Vlaamse minderheid in een Vlaamse sociotoop. Denk op macroniveau aan Brussel waar nu bijna 50% van allochtone herkomst is.

6. Vorige week startte het proces over de moord op tien Belgische para's, in april 1994 in de Rwandese hoofdstad Kigali. Een dag daarvoor was het vliegtuig van president Juvénal Habyarimana neergeschoten. In de daaropvolgende weken werd naar schatting een miljoen Rwandezen vermoord.

Vreselijk wat met die para's is gebeurd. Maar wat te denken van het feit dat hun dood door Belgische politici én de Belgische publieke opinie werd aangegrepen om de Belgische blauwhelmen op staande voet uit Rwanda terug te trekken en op die manier de VN-troepenmacht te onthoofden?

Zelden voordien werd een genocide zo volgehouden aangekondigd, tot en met de strategische moord op Belgische para's. De VS, Frankrijk, België, de VN - iedereen legde de signalen naast zich neer, keek de andere kant op. En toen het definitief te laat was riep men de neutraliteit van de VN in om niet tussen te komen.

Zo kon het bijvoorbeeld dat zich onder de neus van negentig Belgische blauwhelmen in een Belgische missieschool in Kigali een verschrikkelijk drama voltrok. Zo'n 2000 Rwandezen hadden er een toevlucht gezocht, betrouwend op militaire bescherming. Maar op bevel van hogerhand lieten de vredessoldaten hen in de steek en werden ze afgeslacht door de Hutu-bende die de hele tijd rond de campus haar moment van glorie stond af te wachten.

Dit nooit meer, luidt het telkens weer, terwijl zich nog maar eens onder onze ogen, krek hetzelfde scenario voltrekt in Darfur.

Verschenen in Knack van 25.4.2007 (Kroonraad)