Een persoonlijk karakter

Wat is het verschil tussen karakter en persoonlijkheid? De oorsprong van mijn vraag komt voort uit de vraag of je gedragseigenschappen van een kind kunt manifesteren. 
Het karakter en de persoonlijkheid bevatten gedragseigenschappen, maar, dacht ik, wat is eigenlijk het duidelijke verschil of is die er misschien niet. Bijvoorbeeld als een volwassene erg kritisch is op zijn omgeving is dit een karakter eigenschap of een eigenschap van de persoonlijkheid? Of als iemand snel opvliegerig is. Of iemand kan niet tegen rommel. Of iemand zou nooit stelen. Of iemand is ontrouw. Behoren deze gedragseigenschappen dan bij de persoonlijkheid of bij het karakter? 
Daarnaast zou ik graag willen weten of dit soort gedragingen genetisch bepaald is of door opvoeding al dan niet kunnen worden ontwikkeld. Bijvoorbeeld: Een eeneiige tweeling die genetisch identiek is worden door twee verschillende gezinnen en in verschillende leefomgevingen opgevoed. Kan het dan voorkomen dat de een het niet kan laten om te stelen (liegen, ontevreden te zijn, pesten, enz.) en de andere dit nog nooit heeft gedaan en het ook niet zou kunnen? Zijn deze gedragingen dan karakter of persoonlijkheid en wie is veroorzaker: genen of opvoeding? 
(vraag van veertigjarige vrouw op www.ikhebeenvraag.be). 

Karakter en persoonlijkheid worden inderdaad enigszins overlappend gebruikt. In strikte zin verwijst 'karakter' meer naar gedragingen die diep in gegrift zijn, zich (zeer) vroeg manifesteren bij kinderen of dat nu aangeboren is dan wel het gevolg van de wisselwerking tussen het temperament van het kind (temperament is een derde gedragsbepalende factor in deze categorie) en de sociale en materiële omgeving waarin het kind terechtkomt. Karakter heeft zeker in vergelijking met persoonlijkheid iets vaststaands, iets onveranderlijks (het staat ook in onze taal voor 'letterteken', 'kenmerk'). 

Temperament en karakter zijn onderdelen van iemands persoonlijkheid (die ook volledig bepaald of verarmd kan worden door temperament en/of karakter). Met 'persoonlijkheid' doelen we doorgaans (Van Dale) op "de som van iemands hoedanigheden, eigenschappen en karaktertrekken, waardoor hij/zij tot een individu wordt". Van Dale geeft  als synoniemen: individualiteit, personaliteit. 

Karakter heeft meer met gevoelens en emoties te maken en ook met moraal/ethiek, met goed- en kwaad begrippen. Men zegt wel van iemand dat hij/zij een goed of slecht karakter heeft; maar over een persoonlijkheid spreken we als sterk of zwak. 

De kwestie of iets aangeboren dan wel 'aangeleerd' is (door de omgeving, breed opgevat) - nature or nurture - wordt al te vaak op de spits gedreven door voor- en tegenstanders. Veel persoonlijkheidskenmerken zijn een wisselwerking van beide factoren. Tot het bewijs van het tegendeel is er nog geen gen, zijn er nog geen genen gevonden voor liegen, ontevreden zijn, pesten enz... Je kan niet alles herleiden tot biologie en genen, hoe modieus dat verder ook is. Sociaaleconomische milieufactoren leggen zeer vaak een veel groter gewicht in de schaal. 

(mei 2008)