Een minuut stilte | Beperkte inleving
Vraag van een negenjarige jongen: voor de ramp met de kinderen in Sierre hielden we op school een minuut stilte. Voor de ramp op de Filippijnen deden we dit niet. Waarom niet? Ik heb de vraag nog niet aan m'n juf gesteld.
Mooie, verstandige, kritische vraagl! Goed dat je bij zoiets stil staat, een mens mag/moet langer dan een minuut stil staan bij andermans leed en hoe we daarmee omgaan.
En dan nu een poging om vanop afstand je vraag te beantwoorden. Vanop afstand, want ik ken natuurlijk je juf niet en weet niet wat haar hiertoe bewogen heeft. Maar waarschijnlijk heb je het niet over haar beweegreden, maar over de minuut stilte die de minister van Onderwijs in maart 2012 aan alle scholen heeft opgelegd.
Een minuut stilte (soms twee of drie minuten) wordt gebruikt om mensen tot her-denking en in-leving aan te zetten. Even stilstaan bij het negatieve - gewoonlijk de dood - dat anderen is overkomen. De tijd, het alledaagse leven en de dagelijkse beslommeringen even opzij, even stil zetten. Even niet aan jezelf denken als het centrum van je bestaan of wereld. Even niet ego-centrisch zijn. Een vorm van respect voor anderen (die er niet meer zijn!). Een stilte die geen politieke toespraken of verklaringen toelaat. Iets wat je je niet kan toe-eigenen.
Niet zelden gaan mensen (onderwijsministers, leerkrachten) er bijna automatisch vanuit dat inleving makkelijker is bij mensen van de eigen 'soort'. Mensen uit eigen kring, eigen bloed, eigen dorp, stad, streek, land. Mensen met dezelfde huidskleur. Familie als het ware (dus geen bloed maar genen). Voor je het goed en wel beseft ben je op die manier bezig met een uitgebreide vorm van egocentrisme: overdreven nationalisme en in een zeer kwade vorm racisme (mensen van eigen ras, huidskleur etc... voortrekken).
Nationalisme is in de media (televisie, kranten, tijdschriften) sinds enkele jaren danig in opmars. Ik weet niet of je af en toe naar het nieuws luistert of kijkt, maar altijd weer, bij elke gelegenheid gaat veel meer aandacht, of zelfs alleen aandacht naar mensen van eigen natie. Belgen in het buitenland (die bijvoorbeeld getuige geweest zijn van een brand, een ramp, noem maar op - ook als ze daarover eigenlijk niks zinnigs te zeggen hebben), Belgen in de sport, Belgen overal. In de sport valt het misschien het meest op. De aandacht voor en inleving met de Rode Duivels en allerhande andere nationale ploiegen wordt danig opgefokt. Het gaat daarbij om herkenbaarheid en automatische identificatie of vereenzelviging, verregaande inleving waarbij je bij wijze van spreken 'de ander' wordt. Een wedstrijd die niet door Belgen gewonnen is, verdwijnt achteraan in het nieuws, wordt alleen terloops of zelfs niet vermeld. Of men heeft het alleen over een prachtprestatie van een Belg/Belgen die vijfde of zesde geworden is en rept met (bijna) geen woord over diegene die wél gewonnen is, gewoon omdat het een vreemdeling (vreemd!), geen Belg is.
Dit is een bijzonder egocentrische en op termijn gevaarlijke praktijk. Mensen zouden juist aangemoedigd moeten worden om zich in te leven met mensen die minder op hen lijken, die er anders uitzien, andere gewoonten hebben. Dat zou veel meer goede wil (goodwill) ten opzichte van vreemdelingen scheppen, meer verdraagzaamheid ook.
Dus in je klas wel een minuut stilte voor Belgische kinderen (in Sierre) en niet voor Filippijnse kinderen, wegens wel of niet Belg, wegens (veronderstelde) grotere inlevingsmogelijkheid.
Het gebruik van één of enkele minuten stilte werd in bepaalde godsdienstige kringen (de Quakers) al enkele honderden jaren geleden ingevoerd. Ons hedendaags - niet uitsluitend godsdienstig - gebruik dateert van vlak na de Eerste Wereldoorlog (toen nog de Grote Oorlog geheten, de Tweede was natuurlijk nog niet gebeurd). Een Australisch journalist die in die oorlog in het Britse leger had gediend, stelde na de uitbundige viering in november 1919 van het einde van de Grote Oorlog in het vervolg ook VIJF minuten stilte te houden om ook al die gesneuvelden zaak te herdenken, even bij ze stil te staan. Vijf minuten vond men wel heel lang, te lang, maar uiteindelijk namen Britse politici het tot één minuut afgezwakte idee over.
Blijf kritisch denken en vragen stellen!
