Karikaturale joden | Aalsters carnaval

In een noodzakelijk opiniestuk (De Standaard van 21.2.20) wijst Ludo Abicht er zeer terecht op dat nogal wat verstandige mensen dwalen als ze de zogenaamd antisemitische carnavalwagen in Aalst aan de jodenuitroeiing door de nazi's koppelen. Toch vindt Ludo dat de makers van die wagen ‘ronduit fout waren door de karikatuur van de Jood – en carnaval gaat over niets anders dan karikaturen – spontaan te associëren met het beeld van de Jood dat al eeuwen de ronde doet en met het gevaarlijke idee van de geldjood’.

Het woord ‘karikatuur’ komt uit het Italiaans en betekent letterlijk en figuurlijk ‘aanvalsactie’, het grotesk uitbeelden van autoriteiten, beroemdheden, vreemdelingen, minderheden. De uitgebeelde personen worden sterk vervormd voorgesteld en alle als negatief beoordeelde fysieke of karakteriële kenmerken worden zwaar overdreven en – als het om mensengroepen gaat – tot iedereen veralgemeend. Dat is ook wat carnavalisten doen. Dat mag, want carnaval is een tijdelijke vrijplaats om met alles en nog wat de draak te steken. Waarom zou het dan fout zijn om joden karikaturaal uit te beelden? Onverstandig is het in deze tijden wel, maar het is en blijft een karikatuur. Een karikatuur kan niet fout zijn, ook niet als het om joden gaat.

Ludo Abicht schrijft ook dat je van de makers van die carnavalwagen niet kunt verlangen dat ze een geleerd boek gelezen hebben over het Kerkelijke verbod om munt te slaan uit het lenen van geld, waardoor de rol van ‘bankier’ aan niet-christenen, onder meer aan joden toeviel. Toch vindt Ludo dat je die carnavalisten kan verwijten dat ze het wijdverspreide beeld van de jood als ‘geldjood’ overgenomen hebben.

Da’s vreemd, want hoe je het ook draait of keert, Europeanen konden zeer lange tijd alleen bij (bepaalde) joden terecht om te lenen. Joden zaten, hoe  ongewild ook, in een monopoliepositie. Historisch onderzoek naar de verhouding tussen welwillende en kwaadwillende joodse geldleners kan waarschijnlijk niet, maar het spreekt voor zich dat deze machtspositie tot problemen heeft geleid. Christenen die hun lening niet volledig konden terugbetalen en daarom beroofd werden van hun schamele bezittingen kwamen er makkelijk toe om joden als bevolkingsgroep te veroordelen. De Kerk had dat namelijk in de hand gewerkt door joden eeuwenlang als godsmoordenaars, hostieverkrachters, kindermoordenaars en dergelijke voor te stellen. Woekerende joodse geldschieters – want die waren er, zoals in alle mensengroepen - zullen deze vooroordelen en jodenhaat kracht bijgezet hebben. Zeker is dat het stereotiepe beeld van de ‘geldjood’ deels teruggaat op bepaalde historische verhoudingen, visies en gebeurtenissen. Daar kunnen joden noch christenen iets aan doen.

Dergelijke stereotiepen buiten hun historische context gebruiken is in deze tijden niet verstandig. Maar is een gebrek aan verstand niet juist kenmerkend voor menigten, massa’s en massavertoningen? Worden vijandige stereotiepen dan niet bijna altijd klakkeloos overgenomen? Mag dat tijdens de zeer tijdelijke vrijplaats die carnaval is? Van mij wel, al spreken dergelijke uitspattingen me persoonlijk niet aan. Maar dan moet je consequent zijn, met alles de draak durven steken. Ook met de N-VA, het koningshuis, Aalst, Vlaanderen, carnaval en – constructiever - met het in de steek laten van miljoenen vluchtelingen en mensen in nood (Idlib, Lesbos, concentratiekampen in het Mexicaans-Amerikaanse grensgebied en in China…). Zet eens een maatschappijkritische zotskap op!

Dit opiniestuk werd door De Standaard niet geplaatst zogenaamd omdat ze 'te weinig plaats' hadden. Zou kunnen, maar bovenstaand stuk is flink wat korter dan de meeste opiniestukken. Hier toch maar eens aanstippen dat krantenlezers alleen maar die opinies voorgeschoteld krijgen die de redactie op dat moment opportuun vindt, door hun ideologisch-politieke beugel kan, in hun kraam past.

Op 23.2.2020 gepubliceerd op het Salon van Sisyphus (https://salonvansisyphus.wordpress.com/2020/02/23/karikaturale-joden/)

zie aldaar ook het stuk van Lucas Catherine: https://salonvansisyphus.wordpress.com/2020/02/23/over-karikaturen-en-israel/