Animisme | Een bezielde natuur
Is de natuur een bezield wezen? Als men de reacties op rampen zoals overstromingen, aardbevingen of het uitbreken van varkensgriep in Mexico nu leest, dan kan men daaruit afleiden dat er mensen zijn die geloven dat de natuur een bezield wezen is en de mensheid straft voor de vernieling die ze aanrichten. Waar komt dit idee vandaan en bevat het een kern van waarheid? (vraag van twintigjarige man op www.ikhebeenvraag.be)
Zeker, veel mensen geloven van oudsher dat 'de natuur' een bezield wezen is. Een soort opperwezen inderdaad dat mensen, of bij uitbreiding de mensheid, beloont en straft voor wat ze goed of kwaad doen. Het idee dat dat gebeurt omwille van de vernieling die de mens in die natuur aanricht is van recente datum en heeft... natuurlijk te maken met het ontstaan en het qua resultaten matig succes van ecologisch, groen denken.
Dé natuur bestaat niet op zich. Het is een verzamelterm voor alle levende, organische (bezielde) wezens en anorganische (niet-levende) fenomenen (rotsen, stromen, winden, orkanen...) die op deze aardbol voorkomen. Je kan dat ook uitbreiden tot het heelal, maar gewoonlijk denkt men aan de aarde en haar atmosfeer.
De natuur voorstellen als een bezield wezen, met een bewustzijn, een uitgesproken moreel bewustzijn nog wel (straf, beloning), is een personificatie, of met een geleerd woord, een reïficatie (een begrip verheffen tot een ding). Maar dat is dus een illusie. En een zeer menselijke, zoals je zelf aangeeft.
Dit animisme (het toeschrijven van een ziel aan een onbezield iets, zoals bliksem, donder, storm, regenboog...) is van alle tijden, kwam en komt waarschijnlijk bij alle volkeren voor. Je ziet het ook bij (kleine) kinderen als die zich stoten aan een stoel en die vervolgens streng tot bestraffend toespreken alsof het om een persoon gaat. Het kost namelijk enige inspanning en inzicht om te vatten dat niet alles rond je 'IK', rond de mens draait; dat er geen hogere wezens zijn, geen belonende en straffende God of Natuur. Dat met andere woorden de mens, of bij uitbreiding de mensheid, zelf in de mate van het mogelijke moet zorgen voor bescherming tegen woeste natuurkrachten en er, los van verder gaande (en noodzakelijke) ecologische overwegingen, beter aan doet de natuur minstens in die mate te beschermen dat ze niet nog woester wordt (vb. opwarming der aarde).
(april 2009)
